In de kijker april 2012

Sommige vieringen in Vlaanderen kunnen bogen op een wel heel bijzondere traditie. De Ommegang van de Hegge in Poederlee is er daar zeker één van. Met deze gebeurtenis wordt het verhaal van het Heggewonder opnieuw tot leven gebracht. Volgens de overlevering stal Jan Van Der Langersteden, een verarmde jonker uit Herentals, op 28 januari 1412 een kelk met 5 gewijde hosties uit de kerk van Wechelderzande. Op weg naar huis verdwaalde hij in de Hegge in Poederlee. Nadat hij de hosties uitgestrooid had bij een konijnenpijp, vond hij zijn weg terug. Kort daarna werd de dief gevat en veroordeeld. Aan de galg bekende hij zijn heiligschennis. De mensen die zijn terechtstelling wilden meemaken, trokken daarop in groep naar de plek waar de dief de hosties achtergelaten had. Als bij wonder werden de 5 hosties daar – ondanks de sneeuw en de regen – ongeschonden teruggevonden. Het duurde niet lang voor het nieuws over de wonderlijke gebeurtenis bekend raakte en de Hegge uitgroeide tot een druk bezocht bedevaartsoord. Uit deze verering ontstond ook een bijzonder gebruik: de Ommegang van de Hegge. Wat deze Ommegang zo bijzonder maakt, is niet dat zij de dag van vandaag nog steeds bestaat, maar vooral dat zij slechts om de 25 jaar plaatsheeft. Voor een groot deel van de meer dan 20.000 toeschouwers die er dan bij zijn, is de Ommegang dan ook iets om al maanden van tevoren naar uit te kijken. Hun geduld wordt nu bijna beloond: de eerstvolgende editie heeft namelijk plaats op 27 mei 2012. Met de voorbereiding ervan werd maar liefst drie jaar geleden gestart. Dat intensieve voorbereidingsproces maakt Volkskunde Vlaanderen uiteraard nieuwsgierig en wij belden dan ook met Leo Willems, voorzitter van vzw Hegge. Hij legde ons niet alleen uit hoe alles in goede banen geleid wordt, maar denkt ook graag terug aan hoe het voor hem allemaal begon.

‘Zelf zag ik de Ommegang van de Hegge voor het eerst uitgaan in 1962. Ik was toen een ventje van 13 jaar en keek echt mijn ogen uit! Precies omdat het hele gebeuren zo’n enorme indruk op mij maakte, herinner ik me nog dat ik toen al dacht dat ik later zelf ook wilde helpen bij de organisatie van de Ommegang. Dat voornemen kreeg pas vele jaren later concretere vorm, toen de voorbereiding van 1987 op gang moest komen. Niemand nam op dat moment echt het initiatief. Omdat ik op dat moment al actief was in het verenigingsleven in Poederlee, besloot ik samen met een goede vriend een vergadering te organiseren om te kijken wie een handje wilde helpen. Zo is de bal voor mij dus aan het rollen gegaan.’

De Ommegang van 1987 was de eerste die door vzw Hegge georganiseerd werd. Was die eerste vergadering meteen ook het moment waarop de vzw boven de doopvont gehouden werd?

‘Niet onmiddellijk. Voor die eerste vergadering in 1985 hadden we met zijn tweeën vooral verenigingen uit Poederlee uitgenodigd. Dat bleek niet de beste werkwijze, wat de respons was aanvankelijk bedroevend laag. Toch wilden we niet bij de pakken blijven zitten. Enkele weken later zijn we daarom rechtstreeks mensen gaan aanspreken. Zo vonden we uiteindelijk wel voldoende vrijwilligers die er samen voor wilden zorgen dat de Ommegang opnieuw uitging. Nadat deze groep eenmaal met de voorbereidingen van start was gegaan, meldden zich ook nog anderen aan die eveneens wilden meehelpen. Toen dat clubje zo’n 15 mensen telde, besloten we een vereniging op te richten en sinds 14 januari 1986 zijn we officieel actief onder de naam vzw Hegge. Onze eerste voorzitter was historicus Walter Van den Branden. Onder zijn leiding werd de Ommegang van 1987 een feit en ook daarna leverde hij schitterend werk. Pas later heb ik de fakkel van hen overgenomen.’

Hoe ging de vzw in die beginjaren eigenlijk te werk?

‘Aanvankelijk wist niemand wat of hoe; we moesten dus echt alles zelf uitzoeken. Om die reden hebben Walter Van den Branden en Walter Driesen, tevens de coördinator van de Ommegang van 2012, toen veel tijd gestoken in geschiedkundig opzoekingswerk. Zij hebben bijvoorbeeld de processen van destijds opgezocht en schilderijen en wandtapijten bestudeerd om te weten te komen hoe de middeleeuwse kledij in de Ommegang eruit moest zien. Walter Van den Branden gaf hiervan ook het geschiedkundig werk “Van den hoogwaardigen H. Sacramente inder Heggen” uit. Verder vonden we het ook erg belangrijk om van meet af aan de inwoners van Poederlee bij de voorbereidingen te betrekken. Daarom is toen ook al de basis voor de wijkwerking gelegd. We hebben simpelweg een opdeling in 9 wijken gemaakt en in elk gebied een trekker gezocht, die op zijn beurt mensen uit die wijk motiveerde. Sindsdien beeldt elke wijk een bepaald tafereel uit het Heggeverhaal in de Ommegang uit.’

Wordt die aanpak van toen ook nu nog gehanteerd?

‘We hebben de vzw indertijd opgericht omdat we ons wilden inzetten om de Ommegangstradities in stand te houden en het Heggeverhaal uit te dragen. In al die jaren dat we intussen bezig zijn, is dat uiteraard niet gewijzigd. Andere dingen hebben we wel zien veranderen. In 1987 was bijvoorbeeld 90 procent van de mensen die in Poederlee woonden, ook in de gemeente geboren. De binding met de Ommegang was daardoor vanzelfsprekend. Tegenwoordig is dat niet meer het geval: mensen verhuizen vandaag de dag makkelijker. De wijkwerking is daardoor des te belangrijker is geworden. We proberen ook meer en meer de ganse gemeente Lille, waar Poederlee een deelgemeente van is, bij de Ommegang te betrekken. Ook als organisatie zijn we intussen flink gegroeid. Op dit moment telt het bestuur 27 leden en zijn er 7 werkgroepen actief. Elke werkgroep neemt een specifiek stuk van de voorbereiding voor zijn rekening. Zo hebben we een groep die zich bezighoudt met het logistieke werk, een voor regie, een voor marketing, een voor kledij , een voor wagenbouw enzovoort. De diverse werkgroepen hebben de laatste maanden flink werk geleverd. De naaigroep is al maanden kledij aan te maken, naar eigen ontwerpen van middeleeuwse kledij. De wagenbouwers maken wagens naar het model van de maquettes die Nolle Verseyp in 1987 ontwierp en o.l.v. Walter Driesen leggen regisseurs de grondvesten van de Ommegang. Naast die verschillende werkgroepen hebben we ook een advies- en beschermcomité opgericht, dat het draagvlak voor de Ommegang verstevigt.’

Het is duidelijk dat de organisatie van de Ommegang een logistieke krachttoer is. Vlot het om daarvoor de nodige middelen te vinden?

‘Speciaal daarvoor is een werkgroep financiën aan de slag. In 1987 hadden we sowieso maar een heel klein beetje geld ter beschikking. We zijn dan ook vrijwel meteen gestart met het inzamelen van eigen middelen. Omdat we het belangrijk vonden om niet zomaar geld vragen aan de mensen, hebben we toen Heggetrollen uit dennenappels verkocht. In de aanloop naar de Ommegang van 2012 konden mensen ons steunen door een fles wijn of ons stripalbum te kopen. Zo zijn we niet volledig afhankelijk van sponsors of subsidies en hoeven we ook niet telkens bij dezelfde mensen aan te kloppen.’

De traditie wil dat de Ommegang van de Hegge om de 25 jaar uitgaat. Waar mogen mensen zich op 27 mei 2012 precies aan verwachten?

‘Op dit moment zetten we alles op alles om er alweer een onvergetelijke gebeurtenis van te maken. Zo’n 1200 figuranten zullen ons daarbij helpen. Zoals vanouds vertrekt de Ommegang om 14u30 aan de Heikant, om vervolgens via de hoofdstraat in stoet naar de Heggekapel te trekken. Daar en onderweg staan tribunes opgesteld en wordt het Heggeverhaal uitgebeeld. Daarna volgt een avondfeest. Bovendien is deze editie er volgens mij echt eentje dat de geschiedenisboeken zal halen. Niet alleen is de Ommegang van de Hegge dit jaar aan haar 600-jarige jubileum toe, het is ook de eerste editie die uitgaat sinds de opname in de inventaris immaterieel cultureel erfgoed Vlaanderen in 2011. Beide veranderen natuurlijk niks aan de inhoud van de Ommegang zelf, maar ze geven het hele gebeuren wel een extra feestelijk tintje.’

Hoe zorgen jullie er voor dat mensen de Ommegang tussen 2 edities niet vergeten?

‘Bij vorige edities was dat een groot probleem. Daarom wilden we er voor zorgen dat de honderden figuranten en duizenden belangstellenden die van de Ommegang van 1987 een succes maakten, niet wegsmolt. Daarom hebben we in 1988 een jaarlijkse processie heringevoerd. Die trekt sindsdien op de zondag na Sacramentsdag van de parochiekerk naar de Heggekapel. In 1992 was er voor het eerst ook een klank- en lichtspel en dat wordt sindsdien om de 5 jaar herhaald wordt. Beide evenementen zijn natuurlijk veel kleinschaliger dan de Ommegang van de Hegge zelf, maar ze helpen ons heel erg om het Heggeverhaal door te geven en het draagvlak voor de Ommegang te verzekeren.’

Tot slot nog dit: hoe komt het eigenlijk dat er slechts om de 25 jaar een Ommegang van de Hegge is?

‘Een moeilijke vraag om af te sluiten! Eigenlijk is het zo dat geen enkele bron vermeldt waarom de dat zo is. Van de Ommegang van 1912, 1937, 1962 en 1987 hebben we fotomateriaal, dus daar bestaat geen twijfel over. Over de edities daarvoor is minder bekend. Toch weten wij zeker dat de 25-jaarlijkse traditie al een hele tijd bestaat. We hebben namelijk de stadsrekeningen bestudeerd en daaruit blijkt dat er om de 25 jaar een grote uitgave voor de organisatie van een viering genoteerd staat. Maar wat de eigenlijke reden is, dat kan ik je dus niet vertellen.’

Leo, van harte dank voor je toelichting en veel succes op 27 mei!

www.hegge2012.be