Tradities bij onze Noorderburen

Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur (NCV) riep 2009 uit tot het Jaar van de Tradities. Ze riepen iedereen in Nederland op om te laten weten welke tradities voor hen belangrijk waren. Op die oproep werd massaal gereageerd. De resultaten van het project zijn te vinden in het boek ‘Dit zijn wij. de 100 belangrijkste tradities van Nederland’ (2010). LECA werd door dit project geïnspireerd om ook in Vlaanderen op zoek te gaan naar de tradities die mensen vandaag belangrijk vinden. Ineke Strouken, directeur van het NCV, gaf ons met plezier meer tekst en uitleg bij hun project.

Dag Ineke! Wat was precies de aanleiding voor het Jaar van de Tradities in Nederland?

‘Het Jaar van de Tradities is er gekomen doordat we bij het Nederlands Centrum voor Volkscultuur steeds meer vragen kregen over de achtergrond en betekenis van tradities. Er bleek dus heel wat belangstelling voor het onderwerp te bestaan. Die belangstelling wilden we niet verloren zien gaan en daarom besloten we om ze te gebruiken om de rijkdom aan tradities in Nederland te laten zien. Bovendien wilden we ook het verhaal van al die tradities vertellen. Nederland is een snelveranderende, multiculturele samenleving geworden. Van veel tradities kennen wij de achtergrondverhalen niet meer. Nochtans zien we dat er wel behoefte is om die te kennen en te begrijpen, zowel bij mensen die hier al generaties lang wonen als bij mensen die hun roots elders hebben. Het NCV wil het Jaar van de Tradities daarom gebruiken om uit te leggen wat tradities precies zijn. Daarvoor werkt de metafoor van het rugzakje heel goed. Iedereen krijgt van huis uit een rugzakje mee, met daarin tradities en rituelen, normen en waarden en herinneringen en ervaringen. Dat rugzakje blijft niet de hele tijd dicht: nu eens haal je er dingen uit en een andere keer voeg je er net nieuwe dingen aan toe. Je kan ook de dingen die er al inzitten, veranderen. Zo maak je er een uniek rugzakje van, dat precies bij jou past en dat met je leven meegroeit. In het Jaar van de Tradities stimuleren wij mensen niet alleen om na te denken over hun eigen tradities, maar ook om ze te delen met anderen. Informatie uitwisselen en tradities delen vinden wij heel belangrijk. Er zijn bijvoorbeeld bedrijven waar alle medewerkers foto’s maken van de feesten die zij vieren en die nadien ophangen in de kantine. Of er kan een werkgroep van bruiden uit verschillende culturen opgezet worden die laten zien hoe een huwelijk binnen hun cultuur wordt gevierd. Ook een straatfeest waarin de buren traditionele gerechten uit hun vaderland klaarmaken, kan mensen samen brengen. Zulke activiteiten vinden wij heel waardevol.’

Wat zijn tradities precies?

‘Een traditie is een stukje cultuur dat wordt doorgegeven van generatie op generatie. Eén van mijn echte tradities is bijvoorbeeld het braden van suddervlees op zondagmorgen. De moeder van mijn grootmoeder deed het al op een petroleumstel en als wij op zondag thuiskwamen uit de kerk was mijn moeder ook altijd draadjesvlees aan het bakken. Het rook dan echt naar ‘zondag’. Het ultieme zondagsgevoel is voor mij dan ook de geur van draadjesvlees en ik vind het voor mezelf heel belangrijk om deze traditie in ere te houden. Maar tradities hoeven niet altijd oud te zijn. Iedereen heeft zijn eigen persoonlijke gewoonten en familietradities. Het gaat er om dat je iets met een bepaalde regelmaat doet en dat dat een bijzondere betekenis voor je heeft.’

LECA wil met ‘Zoals gewoonlijk!?’ uitzoeken waarom tradities belangrijk zijn. Hoe ziet het NCV dat?

‘Tradities zien wij als de basis van een samenleving. Het zijn de wortels waarmee mensen verankerd zijn. Het is niet alleen de culturele bagage van mensen zelf, maar ook van een samenleving. Tradities worden vaak beleefd als identiteitskenmerken, en dan vooral de tradities waarvan je je bewust bent en waar je voor kiest. In Nederland zijn wij momenteel erg geïnteresseerd in identiteit. Dat is ook een belangrijke reden waarom er zoveel belangstelling voor tradities is. Tradities en rituelen geven kleur aan het leven. Ze helpen om banden te smeden, maar kunnen ook uitsluiten. Om hier een goed zicht op te hebben, is kennis over tradities uitermate belangrijk. In Nederland zijn heel veel verschillende tradities en rituelen. Omdat van tradities vaak gedacht wordt dat iedereen het zo doet en dat het altijd zo gedaan is, wordt er nog al eens geïrriteerd gedaan als mensen het anders doen. Door de verhalen er achter te vertellen, begrijpen mensen elkaar beter.’

Kunnen tradities ook veranderen?

‘Ja, hoor! Tradities zijn dynamisch en veranderen gewoon met de tijd mee. Sinterklaas was in de middeleeuwen een heilige, in de negentiende eeuw een boeman en nu een lieve suikeroom. Tradities passen zich eigenlijk aan de tijd aan.’

Wat zijn de meest bijzondere tradities in de Top 100?

‘De Top 100 laat zien dat wij in Nederland in een soort van overgangsperiode zitten. Er staan zowel oude als nieuwe tradities op. Ook tradities die aan het verdwijnen zijn, zoals bidden voor het eten, werden vaak genoemd om in de lijst opgenomen te worden en daarnaast hebben ook tradities van nieuwe Nederlanders een plek in de Top 100 gekregen. Bijzonder is wel dat de levenslooprituelen helemaal niet zo hoog scoren. We denken dat dat komt doordat mensen die zo gewoon zijn, dat ze er verder niet meer bij nadenken. Het zittend plassen door vrouwen en het staand plassen door mannen, toch een dagelijkse traditie, is bijvoorbeeld maar één keer genoemd. Er zijn in ieder geval bijzonder veel feesten en typische gerechten in de Top 100 terechtgekomen. Maar ook de besnijdenis van jongens heeft bijvoorbeeld de lijst gehaald. Daar hebben we wel heel veel commentaar op gekregen.’

Welke activiteiten organiseert het NCV tijdens het Jaar van de Traditie?

‘Zelf organiseren we eigenlijk niet zoveel. Wij hebben wel een website, digitale nieuwsbrieven, lesmateriaal, vlaggen en promotiekaarten gemaakt. Maar het is vooral de bedoeling dat andere mensen en organisaties activiteiten organiseren en dat het NCV die ondersteunt, coördineert en promoot. Inmiddels doen al meer dan 500 organisaties mee en staan er al meer dan 1400 activiteiten geregistreerd.  Het Jaar van de Tradities is intussen eigenlijk al een soort merknaam geworden en via de kranten merken wij dat er ook heel veel mensen meedoen zonder zich op te geven. Tradities spreken immers een ruim publiek aan en iedereen kan er eigenlijk mee aan de slag.

Het is ons doel om tegen het eind van 2010 alle nationale, regionale en lokale tradities in beeld te hebben. Natuurlijk beseffen we dat het om een momentopname van 2009 gaat. Over tien jaar zullen er een hoop nieuwe tradities bijgekomen zijn. Eigenlijk is het al te gék dat momenteel niemand in Nederland een overzicht heeft, ook wij niet. Wel weten wij inmiddels al heel wat meer dan twee jaar geleden.’

Tot slot willen we graag nog weten welke tradities er volgens jou zeker niet verloren mogen gaan.

‘Sinterklaas is natuurlijk onze grote traditie, maar ook Koninginnedag staat hoog. Mijn favoriete tradities zijn het serveren van beschuit met muisjes bij een geboorte en het sturen van geboortekaartjes.  En ook aan het driekoningenzingen in Midden-Brabant heb ik hele mooie herinneringen!’