In de kijker mei 2015

Eén blik op zijn facebookprofiel en je weet meteen dat Johan Vencken een duivel-doet-al is. Erfgoed is daarbij nooit ver weg: zowel professioneel als vrijwillig is Johan nauw betrokken bij trajecten rond uiteenlopende erfgoedelementen. Ook bij LECA is Johan kind aan huis. Dat heeft alles te maken met onze gemeenschappelijke bekommernis om een duurzame toekomst voor de reuzencultuur. Want als er één iets overduidelijk is, dan is het wel dat Johan een rasechte reuzenliefhebber is. In Halle zit hij met veel enthousiasme de Confrérie van de Vaantjesboer voor. En ook op landelijk vlak steekt hij veel tijd en energie in het doorgeven van deze veelzijdige traditie. In 2010 richtte Johan met een aantal gelijkgestemden de koepelvereniging Reuzen in Vlaanderen op. De ambities van de vereniging reiken ver: Reuzen in Vlaanderen wil er alles aan doen om te zorgen dat de reuzencultuur de erkenning krijgt die ze verdient. Op dit eigenste moment bereidt de organisatie een aanvraag voor om de reuzencultuur te laten opnemen in de Inventaris Vlaanderen voor immaterieel cultureel erfgoed. Naar aanleiding daarvan zaten wij met Johan samen om nog eens uitgebreid terug te blikken op de afgelopen vijf jaar.

Johan, laten we beginnen bij het begin! Waar komt jouw fascinatie voor reuzen vandaan?

Erfgoed, tradities en geschiedenis hebben me altijd al geïnteresseerd, en vooral dan wat mijn geboortestad Halle betreft. Als kleine kerel was ik al gefascineerd door de reus van Halle, de Vaantjesboer. Mijn moeder had een apotheek op de Grote Markt. Op carnaval passeerde de reus telkens langs ons huis, terwijl hij op weg was naar zijn rustplaats achter de brandweerkazerne. Het leek dan altijd alsof hij streng binnenkeek. In 2007 richtte ik de Confrérie van de Vaantjesboer op om onze reus opnieuw zijn rol als ambassadeur te laten vervullen. Mijn fascinatie voor reuzen is toen ook helemaal ‘doorgebroken’. Ik dook toen echt de reuzengemeenschap in en zo is de bal voorgoed aan het rollen gegaan.

Jouw interesse beperkt zich niet tot de reuzen van Halle. Je bent ook voorzitter van Reuzen in Vlaanderen. Wat deed jou beslissen om je schouders onder de oprichting van een koepelvereniging voor reuzencultuur te zetten?

In 2010 zocht ik nieuwe reuzen voor de reuzenstoet in Halle. In de buurlanden bleken overal reuzenfederaties te bestaan. Ik ging er dus van uit dat er in Vlaanderen ook wel zoiets zou zijn. Toen ik informeerde bij Stefaan Top, mijn vroegere professor Volkskunde, hoorde ik echter dat er in Vlaanderen geen koepelvereniging had. Samen besloten we daarom om er gewoon één op te richten. We zagen daar meteen een pak voordelen voor het reuzenerfgoed en de reuzengemeenschap in. En zo geschiedde het dus. In november 2010 hielden we samen met reuzenliefhebbers uit alle Vlaamse provincies Reuzen in Vlaanderen vzw boven de doopvont in de kantoren van LECA vzw in Gent.

Waar zet Reuzen in Vlaanderen zich precies voor in?

Kort samengevat is het doel van Reuzen in Vlaanderen vzw het bevorderen en promoten van de reuzencultuur in Vlaanderen. We brengen de reuzengilden met mekaar in contact, organiseren infovergaderingen, publiceren de Reuzenkalender van Vlaanderen en beheren de portaalsite www.reuzeninvlaanderen.be. Daarnaast verlenen we advies over de oprichting van reuzengilden, het protocol bij geboorten, huwelijken en dopen in de reuzengemeenschap en begeleiden we nieuwe reuzengilden van A tot Z in hun werking.

Hoe pakken jullie jullie dagelijkse werking aan?

Reuzen in Vlaanderen heeft een algemeen landelijk bestuur met vertegenwoordigers uit elke provincie. Dat bestuur komt 4 keer per jaar samen. Elke provincie heeft een eigen afdeling die de doelstellingen en de werking in hun provincie verzekert. De afdelingen organiseren ook de jaarlijkse provinciale ontmoetingsdagen. Eén keer per jaar, in november, organiseren we overkoepelend een landelijke federatiedag. We nodigen dan alle reuzenbeheerders uit en stellen ons jaarverslag en jaarplan voor. Dit jaar heeft onze federatiedag plaats in Dendermonde.

Reuzen in Vlaanderen heeft niet alleen aandacht voor de reuzencultuur hier, maar haalt ook de banden aan met gelijkgestemde organisaties uit het buitenland. Hoe krijgt dat netwerk vorm?

Dat groeit zeer spontaan. Internet en vooral de sociale media zijn daarvoor de ideale kanalen. Net als mensen hebben heel wat reuzen tegenwoordig ook een eigen facebookpagina. Op die manier worden er heel snel contacten gelegd. Reuzen in Vlaanderen vzw heeft vandaag contacten met Nederland, Frankrijk, Spanje en Engeland. Doel is om uiteindelijk te groeien naar een Europees samenwerkingsverband.

Reuzen in Vlaanderen mag binnenkort 5 kaarsjes uitblazen. Wat waren de hoogtepunten tot nog toe?

De lancering van de eerste Vlaamse Reuzenkalender is belangrijk geweest. Maar voor mij persoonlijk is de oprichting van de vereniging op zich hét absolue hoogtepunt. Als we achterom kijken dan hebben we samen met LECA een sterk parcours afgelegd. Elke actie was eigenlijk een hoogtepunt omdat het de borging van ons reuzenerfgoed alleen maar sterker maakt.

Op dit moment bereidt Reuzen in Vlaanderen een aanvraag voor om de reuzencultuur op te nemen in de Inventaris Vlaanderen voor immaterieel cultureel erfgoed. Waarom vinden jullie het belangrijk om dat te doen?

Als je ziet dat er bijna in elke gemeente in Vlaanderen reuzen zijn en weet dat deze springlevende traditie eigenlijk al meer dan 5 eeuwen oud is, dan is het bijna logisch dat de reuzencultuur ooit op de inventaris zou komen. In de voorbije 5 jaar kwamen er zo veel borgingsacties spontaan tot stand, dat de stap voor de aanvraag een logische keuze leek. Als de reuzencultuur zou opgenomen worden in de Inventaris Vlaanderen voor immaterieel cultureel erfgoed, dan zou dat echt een enorme blijk van erkenning zijn voor de honderden mensen die vandaag in de weer zijn voor hun reuzen. Het is een waardering en beloning voor de passie waarmee zij dag in dag uit deze schitterende traditie doorgeven aan de volgende generaties.

Zo’n aanvraag voorbereiden is natuurlijk heel wat werk. Hoe hebben jullie dat aangepakt?

We hebben een schrijfcomité samengesteld. Naast leden van reuzen in Vlaanderen zaten daar ook mensen in die op uiteenlopende manieren met de reuzencultuur bezig zijn. Deze groep heeft het  erfgoedzorgplan uitgewerkt. Eerst werd nagedacht over de prioriteiten en de werkvorm. Daarna hebben we ons op borgingsacties toegelegd. We hebben alle reuzenbeheerders in Vlaanderen opgeroepen om te signaleren welke acties zij ondernomen hebben om de toekomst van hun reus te verzekeren. Die acties hebben we in inspiratiefiches gegoten. Aanvullend werden ook de acties van Reuzen in Vlaanderen en LECA opgelijst en uitgeschreven. Door alles samen te brengen kom je pas echt tot het besef hoe sterk het dossier is. De kers op de taart zijn echter de intentieverklaringen van de reuzenbeheerders. Met dat document geven verenigingen aan dat zij hun steun geven aan het erfgoedzorgplan èn de bijhorende aanvraag. Nu al hebben meer dan 70 gilden – goed voor meer dan 200 reuzen – deze intentieverklaring ondertekend en ingestuurd. Dit maakt van onze aanvraag de breedst gedragen aanvraag ooit, denk ik.

Wat heeft de toekomst in petto?

In de nabije toekomst blijft Reuzen in Vlaanderen verder inzetten op de uitbouw van de provinciale afdelingen. Ook de Reuzenkalender krijgt een vervolg. Verder willen we voor elke provincie een publicatie uitbrengen over de aanwezige reuzen. Hoe dat er allemaal gaat uitzien, weten we nog niet, maar de plannen zijn in de maak! Verder zal ook de website van Reuzen in Vlaanderen in de komende weken een grondige metamorfose ondergaan. Elke provincie krijgt straks een eigen microsite met alle plaatselijke nieuwtjes. Ook de reuzenkaart zal uiteraard zeer overzichtelijk weergegeven worden. We hopen natuurlijk dat ons dossier straks erkend wordt. En stilletjes dromen we ervan om daarna nog een stap verder te zetten en te bekijken of we aansluiting kunnen vinden bij artikel 18 van de Unesco-conventie. Maar first things first, natuurlijk! Alle reuzenliefhebbers zijn alvast welkom op onze Federatiedag op 14 november 2015 in Dendermonde. Hopelijk hebben we tegen dan de erkenning van Vlaanderen op zak.

Reuzen in Vlaanderen en LECA werken sinds 2010 nauw samen rond reuzencultuur. LECA heeft de vereniging de afgelopen vijf jaar geïnformeerd en geadvisserd en bijgestaan in het uitbouwen van een werking rond reuzenerfgoed.