In de kijker november 2015

Sinds mijn veertiende ben ik echt een Chirogriet in hart en nieren. Ik ben intussen 8 jaar lid van Chiro Ommekaar in Vlassenbroek, een klein dorpje bij Dendermonde. De Chiro is echt m’n tweede thuis: al mijn beste vrienden zitten er en samen amuseren we ons enorm hard. Voor mij is het de ideale manier om mij uit te leven en even alles te vergeten. Hier gebeuren gewoon dingen die je nergens anders meemaakt: je maakt er vrienden voor het leven en je leert enorm veel bij. Het hoogtepunt van het jaar is natuurlijk ons bivak tijdens de zomervakantie. Tien dagen spelletjes spelen en plezier beleven: za-lig!

Hoe ben je in aanraking gekomen met de jeugdbeweging?

Eigenlijk was het bij ons thuis heel vanzelfsprekend dat ik naar de Scouts of de Chiro zou gaan. Mijn hele familie heeft ooit in een jeugdbeweging gezeten, denk ik. Mijn moeder en grootmoeder zaten bij de Chiro; mijn vader, mijn broer, mijn neef en mijn drie nichten kozen voor de scouts. Mijn ouders hebben ons dus echt wel aangespoord om naar een jeugdbeweging te gaan en ons ervoor te engageren. Zelf zitten ze nu nog in de vriendenkring van de plaatselijke Scouts. Ik denk dat het er moeilijk uitgaat.

Welke gebruiken, rituelen en tradities houden jullie er de Chiro er op na?

Veel! Maar tegelijk worden ze vaak als zo vanzelfsprekend gezien dat we ze niet meer als een ritueel of traditie beschouwen. Denk maar aan onze formatie, waarmee we elke zondag onze Chironamiddag beginnen en eindigen. Iemand van de leiding fluit dan drie keer en roept ‘formatie!’. Op dat teken gaan alle leden en leiding in een groot vierkant staan, groep per groep. Dan bidden we: ‘Heer, Heer Jezus, wij treden samen voor U aan. Blijf bij ons en laat ons leven. Door de kracht en trouw en de goedheid en de vreugde van uw dienst. Amen.’ Sinds kort hebben we ook kreten, die voor elk van de zes afdelingen anders is. Tijdens de formatie is het belangrijk dat iedereen stil is en met z’n handen op zijn rug staat en de benen spreidt. Wanneer we dan ‘bidden’ staat iedereen met z’n armen gekruist en de benen zijn dan gesloten. We denken eigenlijk echt niet na bij het gebed. We lijken waarschijnlijk heel katholiek, maar ik denk dat iedereen ons gebed gewoon opzegt.

Hoe zit het met jullie uniform?

Bij ons is dat verplicht, maar we zijn niet zo veeleisend. We vragen onze leden enkel een short of een rok en een T-shirt van de Chiro te dragen. Zo zijn we herkenbaar als we ons op straat begeven. Ik denk dat dat het belangrijkste doel is van ons uniform. Vroeger was dat anders: toen waren kentekens, die op het uniform werden genaaid, heel belangrijk. Intussen is dat wel wat afgenomen, maar bijna iedereen van de leiding heeft toch nog steeds het embleempje voor de leiding op zijn short of rok genaaid staan. Dat is een boom met drie wortels, en elke wortel staat voor een andere waarde waar de Chiro voor staat: graag zien, rechtvaardigheid en innerlijkheid. Die drie waarden moeten ervoor zorgen dat de boom de zwaarste stromen kan doorstaan… Achter zo’n klein lapje stof zit dus echt een symboliek!

Wij kennen zelf Ch Chi Chiro, maar zingen jullie ook nog andere liedjes?

Op kamp zingen we voor het eten en bij het kampvuur. We hebben ook elk jaar een jaarthemalied dat we onze leden aanleren. En verder zijn het de klassiekers, zoals het bivaklied, tuimeling en met liefs. Ch Chi Chiro zingen we vooral als we op tocht gaan. Als we dan de Scouts tegenkomen, wordt daar ook uit gewoonte ook ‘Scouts stinkt, Chiro blinkt’ toegevoegd. De Scouts roept dan gewoonlijk ‘Chiro Cacao, afgelekte Frisco!’ terug. Die ‘vete’ tussen de Chiro en de Scouts is eigenlijk ook een soort van traditie, volgens mij raakt dat nooit opgelost zal raken! We zingen ook nog als we naar de kerk gaan. Twee keer per jaar hebben we een misviering: op Christus Koning, het feest van de Chiro, en in juli, een paar dagen voor we op kamp vertrekken.

De Chiro is ontstaan als een katholieke jeugdbeweging. Hoe belangrijk is dat nu nog?

In onze Chiro hechten wij daar eigenlijk niet zo veel belang meer aan. We gaan wel nog  naar de kerk, maar dat is eigenlijk puur omdat het een traditie is en niet omdat we nog echt diepgelovig zijn. Ik denk dat Chiro Nationaal nu vooral probeert om iedereen te betrekken en verdraagzaamheid en gelijkheid te promoten, en dat willen wij ook doen. We proberen iedereen te betrekken, ongeacht geloof of afkomst. In onze groep zijn er maar weinig leden en leiding die nog geloven. Ik denk ook niet dat zij naar de Chiro komen omdat het een katholieke jeugdbeweging is: ze komen vooral omdat hun vriendjes en vriendinnetjes hier zitten en ze het leuk vinden. Onze nieuwe gebruiken hebben meestal niks met het katholieke geloof te maken. Zo organiseren we al elf jaar een Halloweentocht, die eigenlijk gewoon door een vorige leidingsploeg bedacht werd om geld in het laatje te brengen.

Zijn er doorheen de tijd ook tradities veranderd?

Ik denk dat iedere leidingsploeg wel zijn stempel op de tradities drukt. Dat is logisch, maar het gaat soms ook gepaard met flinke discussies. In elke leidingskring zijn er mensen die wat conservatiever zijn en tradities onveranderd willen laten voortbestaan, terwijl anderen ze willen aanpassen of afschaffen, omdat ze oubollig of gewoonweg niet meer haalbaar zijn. Vroeger kwam de priester bijvoorbeeld langs op kamp voor de mis, maar dat is nu niet meer zo. De laatste jaren organiseert de leiding daarom zelf een bezinningsmoment, dat minder katholiek is dan een misviering. Soms is verandering ook nodig. Lange tijd had er bijvoorbeeld niemand een probleem mee om dertienjarigen alleen op dropping te sturen, terwijl dat nu echt not done is. En in de loop der jaren ga je sommige tradities en gebruiken zelf ook anders zien. Nu ik in de leiding zit, ervaar ik de formatie bijvoorbeeld helemaal anders dan als lid. Als leiding heb je op dat moment veel meer het gevoel van eenheid; als lid beleefde ik dat nooit zo.

Wat vind je zelf de leukste traditie?

De leukste traditie vind ik ons jaarlijks bivak. Daar leef ik echt naartoe! Het vraagt heel wat voorbereiding en organiseerwerk, maar het zijn de tofste tien dagen van het jaar. Aan het bivak zijn heel wat tradities en symbolieken verbonden: de kampmis, de bezinning, liedjes zingen, het kampvuur… Zelf vind ik het dan vooral leuk om met vrienden op stap te zijn en plezier te maken.

Zijn er ook tradities waar jullie Chiro net niet aan meedoet?

Wij groeten nooit de vlag, terwijl dat iets is dat andere Chiro’s wel doen. Ik denk ook dat de formatie niet bij alle groepen op dezelfde manier verloopt. Er zijn bijvoorbeeld Chiro’s die dan gewoon een spelletje spelen. Onze leden worden ook niet altijd gedoopt als ze overgaan naar een nieuwe groep of wanneer ze leiding worden. Elders is dat wel zo, maar bij ons hangt dat eigenlijk een beetje af van de leidingsploeg. En verder ken ik ook Chiro’s waar het een traditie is om als lid een eerste pintje te drinken op kamp. Die traditie hebben wij ook niet, en er is ook geen bezoekdag voor de ouders tijdens het bivak.

Houden jullie ook een archief bij?

Nee, daar is onze Chiro op dit moment niet echt mee bezig. We weten daar eigenlijk niet zo veel over, en bewaren enkel wat een direct nut heeft voor onze werking van onze Chiro. Zo worden de verslagen van de leidingskring op de computer van onze hoofdleidster en hebben we draaiboeken voor belangrijke evenementen zoals het eetfestijn. Hetzelfde geldt voor ons materiaal. Wij hebben niet zo’n groot lokaal en we kunnen dus niet alles bijhouden. Daarom smijten we alles wat niet meer bruikbaar is jammer genoeg weg.

Hoeveel belang hechten jullie aan jullie geschiedenis?

Best wel veel. Vorig jaar bestond onze Chiro bijvoorbeeld 30 jaar en dat hebben we groots gevierd! We hadden een feestavond georganiseerd voor onze leden en hun families waarvoor de leiding een quiz, actjes en filmpjes had gemaakt. We hebben ook nog veel contact met onze oud-leiding, en hebben die allemaal uitgenodigd voor een receptie. Ook op onze fuif en eetfestijn zien we deze oude bekenden terug. En toen Chiro Nationaal 75 jaar bestond hebben we dat mee gevierd door mee te doen aan verschillende acties.

Schenkt de Chiro in het algemeen eigenlijk veel aandacht aan het bewaren en doorgeven van Chiro-erfgoed?

Chiro Nationaal is daar zeker mee bezig. Een paar jaar geleden was er bijvoorbeeld het project ‘Chiro retro’, en toen heeft Chiro Nationaal de lokale afdelingen niet alleen meer info bezorgd over de geschiedenis van de Chiro, maar ook over hoe je een jubileumjaar kan vieren en wat erfgoed precies is. Verder kunnen we ook altijd met vragen over zo’n dingen bij hen terecht en is het mogelijk om materiaal te lenen van het Nationaal Chirosecretariaat voor tentoonstellingen, dacht ik. Je. Ik denk wel dat veel lokale jeugdbewegingen het moeilijk vinden om daar zelf mee aan de slag te gaan, omdat dat iets is dat buiten onze eigenlijke werking valt. Misschien moet dat maar eens een puntje zijn op onze volgende leidingskring!”

Onze collega’s van Heemkunde Vlaanderen helpen sinds een aantal jaar jeugdgroepen om hun geschiedenis te (her)ontdekken en hun erfgoed correct te beheren en te ontsluiten. Na het project ‘Chiro Retro’ (2007-2010) maakten zij de handleiding ‘Jeugdbewegingen en erfgoed’, waarmee alle Vlaamse jeugdbewegingen aan de slag kunnen. De brochure gaat over archivering, mondelinge geschiedenis en de ontsluiting van het erfgoed van jeugdbewegingen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een jubileum. Afgelopen zomer organiseerden de werkgroep Jeugdbewegingen en Erfgoed van Heemkunde Vlaanderen en Tapis Plein via Facebook ook  een zoektocht naar de leukste jeugdbewegingstradities.  

foto's: Chiro Ommekaar