Rond de Rokken van de Reus

Rond de Rokken van de Reus is opgebouwd rond een aantal centrale vragen, waarbij steeds werd gestreefd naar een maximale inbreng van de cultureel-ergoedgemeenschap zelf.

• Wat is de dynamiek, de reikwijdte en de diversiteit van het fenomeen?
• Wie zijn de traditiedragers?
• Hoe betrek je de traditiedragers bij het identificatie- en documentatieproces?
• Hoe documenteer je op een dynamische manier?
• Welke betekenis geven verschillende groepen of individuen aan hun tradities?
• Welke specifieke acties zijn zinvol voor de erfgoedgemeenschap zelf?
• Welke mogelijke partners zijn er voor dit project?
•  …

Acties

Digitalisering inventaris Renaat van der Linden

In Vlaanderen telde Renaat Van der Linden in 1986 meer dan 1700 reuzen op 322 verschillende locaties. Om vergelijkingen met vandaag mogelijk te maken en het waardevolle materiaal makkelijker en sneller te kunnen hanteren werd zijn volledige ‘proeve van inventaris’ gedigitaliseerd en in een Excel-databank gegoten.

Participatief documenteren

Een participatieve aanpak begint idealiter met een verkennend onderzoek naar wat de cultureel-erfgoedgemeenschap zelf belangrijk vindt bij het documenteren van hun erfgoed. LECA organiseerde daarom een focusgroep met reuzenbeheerders. Voor hen bleek het cruciaal om meer zichtbaarheid te geven aan hun reus en hun contactgegevens kenbaar te maken aan organisatoren van reuzenevenementen. Op die manier vergroot de kans dat hun reus uitgenodigd wordt op evenementen, wat vaak cruciaal is voor het voorbestaan van een reuzengroep. Met die behoefte werd rekening gehouden bij de creatie van een instrument om de reuzencultuur van onderuit te documenteren.

LECA ontwikkelde een online platform dat werkt op verschillende niveaus. Enerzijds kunnen de traditiedragers zelf actief hun erfgoed identificeren en documenteren aan de hand van online invulformulieren. Anderzijds kan het brede publiek ook reageren en op een eenvoudige manier verhalen, herinneringen of foto’s toevoegen. Op het platform is bovendien ruimte voor verdiepende informatie over bijvoorbeeld de geschiedenis van het fenomeen of vergelijkingen met het buitenland, een taak die vooral door professionele erfgoedfactoren wordt opgenomen.

Om zowel tegemoet te komen aan de vraag van reuzenverenigingen om meer zichtbaarheid aan hun reus te geven en onze doelstelling om de erfgoedreflex aan te scherpen, werd voor het invulformulier gewerkt met een combinatie van praktische informatie (Wie moet je contacteren, Wat is het telefoonnummer/e-mailadres … van de beheerder, Kan de reus geboekt worden voor andere evenementen, Gaat hij nog uit en als het antwoord nee is, waarom dan niet?...) en erfgoedgerelateerde vragen (Waarom is de reus ontstaan, Heeft hij een bepaalde betekenis voor de groep/wijk/gemeente…Welke tradities zijn er verbonden aan het ontstaan en het uitgaan van de reus…). Door traditiedragers te laten nadenken over hun geschiedenis, tradities en betekenisgeving trachten we hun erfgoedreflex onbewust aan te scherpen. Ook worden ze op de hoogte gehouden van andere erfgoedgerelateerde acties rond reuzen via de website en een maandelijkse nieuwsbrief.

Diachronisch en synchronisch onderzoek

Om meer zichtbaarheid te geven aan de diversiteit en de dynamiek van de reuzencultuur onderzoekt LECA de historische context waarin de reuzen zijn ontstaan en geëvolueerd en schetst het een beeld van de reuzencultuur in landen zoals Spanje, Portugal, Nederland, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Costa Rica, Thailand, Indonesië, Guinnee Bissau, Zuid-Afrika en Mali. De resultaten van dat onderzoek worden via tijdschriftartikels en items op het online platform ontsloten voor het brede publiek. Op het platform worden bovendien filmpjes aangeboden over de reuzencultuur in de wereld.

De oprichting van Reuzen in Vlaanderen

Heel wat reuzenbeheerders kampen met dezelfde praktische problemen zoals verzekeringen, het bekomen van subsidies of het regisseren van stoeten. Om de kennis- en expertisedeling tussen deze beheerders te bevorderen, begeleidde LECA een aantal reuzenbeheerders bij het oprichten van Reuzen in Vlaanderen vzw. Die zag in 2010 het levenslicht en wordt bestuurd door reuzenbeheerders zelf. LECA woonde alle vergaderingen van het eerste werkingsjaar bij. Reuzen in Vlaanderen vzw is inmiddels uitgegroeid tot een organisatie met duidelijke doelstellingen en een vast bestuur. Vandaar dat LECA in 2012 niet langer de vergaderingen van de vzw zal bijwonen. In plaats daarvan zijn er om de drie maanden opvolgingsvergaderingen met de voorzitter van Reuzen in Vlaanderen. Tijdens die opvolgingsvergaderingen worden de inspanningen op elkaar afgestemd en gekeken hoe LECA de vzw verder kan ondersteunen en adviseren. Op de website van de ledenorganisatie staat het online reuzenregister van LECA, zodat het registreren ook via die weg kan verlopen.

Samenwerking met lokale en regionale erfgoedactoren

Lokale erfgoedpartners zoals erfgoedcellen, cultuurbeleidscoördinatoren en musea zijn een absolute meerwaarde voor een landelijk initiatief, omdat op die manier, via lokale tentoonstellingen, educatieve pakketten of andere acties, de betekenis en waarde van de reuzencultuur voor een bepaalde streek of een gemeente kan benadrukt worden en de inbreng van de reuzenbeheerders op alle niveaus gerealiseerd kan worden. Momenteel is LECA partner in een tiental lokale projecten rond reuzen.

Samenwerking met Wallonië

Het in 2000 opgerichte Maison des Géants in Ath heeft een jarenlange expertise op het vlak van de reuzencultuur in Wallonië. Het centrum plaatst de reuzencultuur in een breder historisch en internationaal perspectief. LECA werkt sinds 2010 intensief samen met dit museum en wisselt waar mogelijk kennis en expertise uit. La Maisond es géants en LECA ontwikkelden ook een aantal gezamenlijke projecten, zoals de studiedag in 2013, de reuzenkalender en een aanvraag voor een Europees project (zie verder).

Europese samenwerking

Omdat reuzen geen ‘typisch Belgisch’ fenomeen zijn, maar in heel wat streken van Europa voorkomen, werkt LECA samen met la Maison des Géants (Wallonië), de provincie Henegouwen (Wallonië), La Ronde des Géants (Noord-Frankrijk), Le Conseil Général du Nord (Noord-Frankrijk) en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (Nederland) aan een dossier in het kader van het Europese Programma Cultuur (2007-2013). Het project omvat een inventaris van de reuzen in de participerende regio’s, een educatief programma en een documentaire over de betekenis va de reuzencultuur voor de mensen die ze vorm geven.

De reuzenkalender

La Ronde des Géants en La Maison des Géants geven al jaren een kalender uit met de reuzenevenementen in Wallonië en Noord-Frankrijk. De kalender wordt op 35.000 exemplaren gedrukt. Vlaamse evenementen werden slechts sporadisch genoemd. Bovendien werden enkel de grote evenementen in Vlaanderen vermeld. Sinds 2011 verzorgt LECA de Vlaamse contacten voor de reuzenkalender. Het aantal vermelde reuzenevenementen in de kalender is sindsdien aanzienlijk gestegen en er wordt ook aandacht geschonken aan minder bekende evenementen. De samenwerking werd door alle partijen als positief ervaren en wordt structureel verder gezet.

Studiedagen

In 2012 organiseerde LECA samen met IVOS en de twee Limburgse provincies de studiedag ‘Op Grote Voet’ in Venlo. Op 4 mei 2013 plant LECA samen met het MAS, La Maison des Géants en Reuzen in Vlaanderen een nieuwe studiedag over reuzen. Het programma van de studiedagen is telkens zo opgesteld dat zowel erfgoedwerkers als traditiedragers zich aangesproken voelen. De studiedagen zijn dan ook ideale ontmoetingsmomenten waarop kennis en expertise worden uitgewisseld en eventuele nieuwe samenwerkingen ontstaan.

Noden- en behoeftentraject

Om beter op de noden en behoeften van de reuzenbeheerders te kunnen inspelen, organiseren Reuzen in Vlaanderen en LECA vanaf het najaar van 2012 en het voorjaar van 2013 vijf provinciale ontmoetingsdagen. Het hoofddoel van deze dagen is beheerders van reuzen samenbrengen om tijdens rondetafelgesprekken dieper in te gaan op de problemen waarmee zij worden geconfronteerd. Op die manier kan gezocht worden naar gezamenlijke oplossingen voor bepaalde uitdagingen. LECA en Reuzen in Vlaanderen kiezen ervoor om deze dagen op te bouwen als een worldcafé. Een worldcafé laat de deelnemers toe hun gemeenschappelijke belang te ontdekken, om van daaruit verder te kijken naar wat zij als groep willen en voor welke oplossingen zij verantwoordelijkheid willen nemen.

Verdere stappen in het borgingsprogramma

Op basis van de resultaten van het noden- en behoeftentraject zal LECA in de loop van 2013 specifieke acties uitwerken die zinvol zijn voor de cultureel-erfgoedgemeenschap.